صورت مسئلهی اعتیاد زنان و جوانان را پاک نکنیم/ الهه امانی
ماهنامه خط صلح – زنانه شدن اعتیاد، همچون فقر، یکی از معضلات جدی و واقعیت تلخ و انکارناپذیری است. سیاست کشورهای مختلف جهان برای مقابله با روند رشد یابندهی اعتیاد بسیار متنوع است اما اعتیاد زنان –که روندی صعودی در ایران و جهان دارد—، به طور جدی مورد توجه پژوهشگران قرار نگرفته و هنوز در جهان امروز اعتیاد مردانه تلقی میشود. از اینرو، راهکارها و سیاستها برای مقابله با این آسیب اجتماعی و مدیریت و استراتژیهای پیشگیرانه در سطح کلان اجتماعی بیشتر بر ویژگیهای مردانه متکی است. این در حالیست که اعتیاد زنان لایههای پیچیدهی بیشتری از نظر اجتماعی و فرهنگی دارد و عوارض آن خطرناکتر است.
جامعهشناسی مواد مخدر
جامعهشناسی مواد مخدر، جنبههای اجتماعی مصرف مواد، از جمله هنجارهای فرهنگی، نگرشهای اجتماعی، جنسی-جنسیتی و تأثیر سیاستهای مواد مخدر را بررسی میکند. همچنین جامعهشناسی مواد مخدر ساختارهای اجتماعی و مناسبت قدرت جنسی-جنسیتی، الگوهای مصرف مواد مخدر، انگهای جنسیتی بر معتادین، نقش نهادها –مانند سیستم حقوقی و مراقبتهای درمانی— در شکل دادن و پاسخ به مسائل مربوط به مواد مخدر میپردازد.
انعکاس روند رشد یابندهی تعداد معتادین و به ویژه زنان معتاد را میتوان در گزارش جهانی سال ۲۰۲۲ دفتر مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد (UNODC) به روشنی دید که افزایش بیسابقهی تولید کوکائین، گسترش مواد مخدر مصنوعی به بازارهای جدید و تعمیق شکاف در دسترسی به درمان و ترک اعتیاد به ویژه برای زنان را شرح میدهد.
بر اساس این گزارش، در سال ۲۰۲۰، حدود ۲۸۴ میلیون نفر در ردهی سنی ۱۵ تا ۶۴ سال در سراسر جهان مواد مخدر مصرف کردهاند که نسبت به دههی گذشته ۲۶ درصد افزایش داشته است. جوانان بیشتری از مواد مخدر استفاده میکنند و در بسیاری از کشورها میزان مصرف جوانان بیشتر از نسلهای قبلی است. در آفریقا و آمریکای لاتین، افراد زیر ۳۵ سال اکثریت افرادی را تشکیل میدهند که به دلیل اختلالات مصرف مواد تحت درمان قرار میگیرند. در سطح جهانی، این گزارش تخمین میزند که ۱۱.۲ میلیون نفر در سراسر جهان مواد مخدر تزریقی استفاده میکنند.
گزارش جهانی سال ۲۰۲۲ به علاوه تاکید دارد که زنان همچنان اقلیت مصرفکنندگان مواد مخدر در سطح جهان هستند اما میزان مصرف مواد مخدر در بین زنان با سرعت بیشتری نسبت به مردان از نظر اختلالات مصرف رو به افزایش است. زنان در حال حاضر حدود ۴۵ تا ۴۹ درصد از مصرفکنندگان آمفتامینها، مصرفکنندگان قرصها و محرکهای دارویی و آرامبخشها را تشکیل میدهند. شکاف درمانی برای زنان در سراسر جهان همچنان زیاد است. اگرچه زنان تقریباً از هر دو مصرفکنندهی آمفتامین یک نفر را تشکیل میدهند، اما تنها یک نفر از هر پنج نفر به دنبال درمان اختلالات مصرف آمفتامین است. این گزارش همچنین به طیف گستردهای از نقشهای زنان در اقتصاد جهانی کوکائین، از جمله کشت کوکا، انتقال مقادیر کم مواد مخدر، فروش به مصرفکنندگان و قاچاق اشاره میکند.